Những Vấn Đề Lý Luận Cơ Bản Về Quản Lý Tài Chính Trong Doanh Nghiệp

Quản lý tài chính là một bộ phận quan trọng của quản lý kinh doanh doanh nghiệp và cũng là kiểu quản lý mang tính tổng hợp đối với hoạt động sản xuất kinh doanh được áp dụng ở các doanh nghiệp. Cùng tìm hiểu về lĩnh vực này trong bài viết này của Tổng đài luận văn 1080

Tham khảo thêm các bài viết khác cùng chủ đề:

+ Các công cụ chính sách tiền tệ do Ngân hàng trung ương đề ra

+ Tổng hợp đề tài luận văn cao học ngành tài chính công

1. Khái niệm và vai trò của quản lý tài chính

1.1. Khái niệm của quản lý tài chính

Quản lý tài chính được hiểu như là một môn học về khoa học quản lý nghiên cứu các mối quan hệ tài chính phát sinh trong phạm vi hoạt động sản xuất kinh doanh của tổ chức, để từ đó ra các quyết định tài chính nhằm mục tiêu tối đa hoá doanh lợi.2 Đối với doanh nghiệp: Quản lý tài chính là việc sử dụng các thông tin phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một doanh nghiệp để phân tích điểm mạnh, điểm yếu của nó và lập các kế hoạch kinh doanh, kế hoạch sử dụng nguồn tài chính, tài sản cố định và nhu cầu nhân công trong tương lai nhằm đạt được mục tiêu quản lý tài chính của doanh nghiệp, đó là tối đa hoá lợi nhuận, không ngừng làm tăng giá trị doanh nghiệp và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường

1.2. Vai trò của quản lý tài chính trong doanh nghiệp

Tình hình tài chính doanh nghiệp lành mạnh là một trong những điều kiện tiên quyết cho hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp diễn ra một cách nhịp nhàng, đồng bộ, đạt hiệu quả cao. Sự lành mạnh đó có được hay không phụ thuộc phần lớn vào khả năng quản lý tài chính của doanh nghiệp. Trong các hoạt động quản lý của doanh nghiệp thì quản lý tài chính luôn giữ một vị trí quan trọng. Nó quyết định tính độc lập, sự thành công của một doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh. Đặc biệt trong môi trường kinh doanh quốc tế hiện nay, trong điều kiện cạnh tranh ngày càng diễn ra khốc liệt trên phạm vi toàn thế giới, thì quản lý tài chính lại càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Bằng các chỉ tiêu và sự nhạy bén mà các nhà quản lý tài chính có thể chỉ ra những mặt mạnh cũng như những thiếu sót của doanh nghiệp trong kỳ.

Ngoài ra, các nhà quản lý tài chính còn giúp giám đốc hoạch định chiến lược tài chính ngắn và dài hạn của doanh nghiệp dựa trên sự đánh giá tổng quát cũng như từng khía cạnh cụ thể các nhân tố tài chính có ảnh hưởng quan trọng tới sự tồn tại của doanh nghiệp, bao gồm: chiến lược tham gia vào thị trường tiền tệ, thị trường vốn, thị trường chứng khoán, xác định chiến lược tài chính cho các chương trình, các dự án của doanh nghiệp là mở rộng hay thu hẹp sản xuất…Thông qua đó, đánh giá, dự đoán có hiệu quả các dự án đầu tư, các hoạt động liên doanh liên kết, phát hiện âm mưu thôn tính doanh nghiệp của các đối tác cạnh tranh, đề xuất phương án chia tách hay sáp nhập…

Nhu cầu vốn sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp luôn có những biến động nhất định trong từng thời kỳ. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trọng của quản lý tài chính là xem xét, lựa chọn cơ cấu vốn sử dụng sao cho tiết kiệm, hiệu quả nhất. Quản lý tài chính trong doanh nghiệp phải tiến hành phân tích và đưa ra một cơ cấu nguồn vốn huy động tối ưu cho doanh nghiệp trong từng thời kỳ.

Quản lý tài chính phải thiết lập một chính sách phân chia lợi nhuận một cách hợp lý đối với doanh nghiệp, vừa bảo vệ được quyền lợi của chủ doanh nghiệp và các cổ đông, vừa đảm bảo được lợi ích hợp pháp, hợp lý cho người lao động; xác định phần lợi nhuận để lại từ sự phân phối này là nguồn quan trọng cho phép doanh nghiệp mở rộng sản xuất kinh doanh hoặc đầu tư vào những lĩnh vực kinh doanh mới, sản phẩm mới, tạo điều kiện cho doanh nghiệp có mức độ tăng trưởng cao và bền vững.

Quản lý tài chính trong doanh nghiệp còn có nhiệm vụ kiểm soát việc sử dụng cả các tài sản trong doanh nghiệp, tránh tình trạng sử dụng lãng phí, sai mục đích. Quản lý tài chính là một hoạt động có mối liên hệ chặt chẽ với mọi hoạt động khác của doanh nghiệp. Một khi công tác quản lý tài chính doanh nghiệp được tổ chức tốt, nó không chỉ đem lại hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh cho doanh nghiệp mà còn đem lại lợi ích kinh tế xã hội trên phạm vi toàn quốc gia.

2. Quản lý tài chính trong doanh nghiệp

2.1. Các nguyên tắc về quản lý tài chính của doanh nghiệp

Quản lý tài chính của doanh nghiệp dù nhỏ hay lớn nói chung là giống nhau, nên nguyên tắc quản lý tài chính đều có thể áp dụng chung cho các loại hình doanh nghiệp. Tuy nhiên giữa các doanh nghiệp khác nhau cũng có sự khác biệt nhất định, nên khi áp dụng nguyên tắc quản lý tài chính phải gắn với những điều kiện cụ thể.

Nguyên tắc đánh đổi rủi ro và lợi nhuận

Quản lý tài chính phải được dựa trên quan hệ giữa rủi ro và lợi nhuận. Nhà đầu tư có thể lựa chọn những đầu tư khác nhau tùy thuộc vào mức độ rủi ro mà họ chấp nhận và lợi nhuận kỳ vọng mà họ mong muốn. Khi họ bỏ tiền vào những dự án có mức độ rủi ro cao, hy vọng dự án đem lại lợi nhuận kỳ vọng cao.  

Nguyên tắc giá trị thời gian của tiền

Để đo lường giá trị tài sản của chủ sở hữu, cần sử dụng giá trị thời gian của tiền, tức là phải đưa lợi ích và chi phí của dự án về một thời điểm, thường là thời điểm hiện tại.Theo quan điểm của nhà đầu tư dự án được chấp nhận khi lợi ích lớn hơn chi phí. Trong trường hợp này, chi phí cơ hội của vốn được đề cập như là tỷ lệ chiết khấu.  

Nguyên tắc chi trả

Trong hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần bảo đảm mức ngân quỹ tối thiểu để thực hiện chi trả. Do vậy, điều đáng quan tâm ở các doanh nghiệp là các dòng tiền chứ không phải lợi nhuận kế toán. Dòng tiền ra và dòng tiền vào được tái đầu tư phản ánh tính chất thời gian của lợi nhuận và chi phí. Không những thế khi đưa ra các quyết định kinh doanh, nhà doanh nghiệp cần tính đến dòng tiền tăng thêm, đặc biệt cần tính đến các dòng tiền sau thuế.  

Nguyên tắc sinh lợi

Nguyên tắc quan trọng đối với nhà quản lý tài chính không chỉ là đánh giá các dòng tiền mà dự án đem lại mà còn là tạo ra các dòng tiền, tức là tìm kiếm các dự án sinh lợi. Trong thị trường cạnh tranh, nhà đầu tư khó có thể kiếm được nhiều lợi nhuận trong một thời gian dài, khó có thể tìm kiếm được một dự án tốt. Muốn vậy, cần phải biết các dự án sinh lợi tồn tại như thế nào và ở đâu trong môi trường cạnh tranh. Khi đầu tư nhà đầu tư phải biết làm giảm tính cạnh tranh của thị trường thông qua việc tạo ra những sản phẩm khác biệt với sản phẩm cạnh tranh và bằng cách bảo đảm mức chi phí thấp hơn mức chi phí cạnh tranh.

Nguyên tắc thị trường có hiệu quả

Trong kinh doanh những quyết định nhằm tối đa hóa giá trị tài sản của chủ sở hữu làm thị giá cổ phiếu tăng. Như vậy, khi đưa ra các quyết định tài chính hoặc định giá chứng khoán, cần hiểu rõ khái niệm thị trường có hiệu quả. Thị trường có hiệu quả là thị trường ở đó giá trị của các tài sản tại bất kỳ một thời điểm nào đều phản ánh đầy đủ các thông tin một cách công khai. Trong thị trường có hiệu quả, giá cả được xác định chính xác. Thị giá cổ phiếu phản ánh tất cả những thông tin sẵn có và công khai về giá trị của một doanh nghiệp.  

Gắn kết lợi ích của người quản lý với lợi ích của cổ đông

Nhà quản lý tài chính chịu trách nhiệm phân tích, kế hoạch hóa tài chính, quản lý ngân quỹ chi tiêu cho đầu tư và kiểm soát. Do đó, nhà quản lý tài chính thường giữ địa vị cao trong cơ cấu tổ chức của doanh nghiệp và thẩm quyền tài chính ít khi được phân quyền hoặc ủy quyền cho cấp dưới. Nhà quản lý tài chính chịu trách nhiệm điều hành hoạt động tài chính và thường đưa ra các quyết định tài chính trên cơ sở các nghiệp vụ tài chính thường ngày do các nhân viên cấp thấp hơn phụ trách. Các quyết định và hoạt động của nhà quản lý tài chính đều nhằm vào các mục tiêu của doanh nghiệp: đó là sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp, tránh được sự căng thẳng về tài chính và phá sản, có khả năng cạnh tranh và chiếm được thị phần tối đa trên thương trường, tối thiểu hóa chi phí, tăng thu nhập của chủ sở hữu một cách vững chắc. Nhà quản lý tài chính đưa ra các quyết định vì lợi ích của các cổ đông của doanh nghiệp.

Tác động của thuế

Trước khi đưa ra bất kỳ một quyết định tài chính nào, nhà quản lý tài chính luôn hướng tới tác động của thuế, đặc biệt là thuế thu nhập doanh nghiệp. Khi xem xét một quyết định đầu tư, doanh nghiệp phải tính tới lợi ích thu được trên cơ sở dòng tiền sau thuế do dự án tạo ra. Hơn nữa, tác động của thuế cần được phân tích kỹ lưỡng khi thiết lập cơ cấu vốn của doanh nghiệp. Bởi lẽ, khoản nợ có một lợi thế nhất định về chi phí so với vốn chủ sở hữu. Đối với doanh nghiệp, chi phí trả lãi là chi phí giảm thuế. Vì thuế là một công cụ quản lý vĩ mô của Chính phủ nên thông qua thuế, Chính phủ có thể khuyến khích hoặc hạn chế tiêu dùng và đầu tư. Các doanh nghiệp cần cân nhắc, tính toán để điều chỉnh các quyết định tài chính cho phù hợp, đảm bảo được lợi ích của các cổ đông

2.2. Bộ máy quản lý tài chính doanh nghiệp

Quản lý tài chính là hoạt động có tầm quan trọng số một trong hoạt động của doanh nghiệp. Quản lý tài chính thường thuộc về nhà lãnh đạo cấp cao của doanh nghiệp như phó tổng giám đốc thứ nhất hoặc giám đốc tài chính. Đôi khi chính tổng giám đốc làm nhiệm vụ của nhà quản lý tài chính. Trong các doanh nghiệp lớn các quyết định quan trọng về tài chính thường do một ủy ban tài chính đưa ra. Trong các doanh nghiệp nhỏ, chính chủ nhân - tổng giám đốc đảm nhận quản lý hoạt động tài chính của doanh nghiệp. Bên cạnh đó là cả một bộ máy - phòng, ban tài chính với kế toán trưởng, kế toán viên, thủ quỹ - phục vụ nhằm cung cấp thông tin phục vụ cho quá trình ra quyết định một cách chính xác và kịp thời và giúp giám đốc tài chính điều hành chung hoạt động tài chính của doanh nghiệp.

2.3. Nội dung cơ bản của quản lý tài chính doanh nghiệp  

Quản lý tài chính doanh nghiệp nhằm giải quyết các vấn đề sau:

Thứ nhất, Nên đầu tư dài hạn vào đâu và đầu tư bao nhiêu cho phù hợp với loại hình kinh doanh của doanh nghiệp. Đây cũng được coi là chiến lược đầu tư dài hạn của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp có cơ sở để dự toán vốn đầu tư

Thứ hai, Để tiến hành bất kỳ một quá trình sản xuất kinh doanh nào cũng cần phải có vốn. Vốn là điều kiện tiên quyết có ý nghĩa quyết định tới các bước tiếp theo của quá trình kinh doanh. Để tiến hành sản xuất kinh doanh, doanh nghiệp dùng số vốn đó để mua sắm các yếu tố của quá trình sản xuất kinh doanh như lao động sống, đối tượng lao động và tư liệu lao động. Vậy doanh nghiệp cần phải nắm chắc được những nguồn vốn mà doanh nghiệp có thể khai thác được là những nguồn nào.

Thứ ba, Khi doanh nghiệp đầu tư vào hoạt động sản xuất kinh doanh đều có mục đích là tối đa hóa lợi nhuận. Vậy doanh nghiệp sẽ phải thiết lập quản lý hoạt động tài chính hàng ngày như thế nào để đảm bảo được mục đích. Đây chính là việc ra quyết định tài chính ngắn hạn của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp quản lý tài sản ngắn hạn của mình.

2.4. Quy trình quản lý tài chính

2.4.1. Lập kế hoạch tài chính

Kế hoạch tài chính là bản tổng hợp dự kiến trước nhu cầu tài chính cho hoạt động của một doanh nghiệp trong tương lai. Các kế hoạch tài chính có đặc trưng cơ bản là được trình bày bằng đơn vị đo lường chung là tiền tệ.Vì vậy, hệ thống kế hoạch tài chính đóng vai trò quan trọng, then chốt của việc lập kế hoạch và kiểm soát của các doanh nghiệp. Lập kế hoạch tài chính phải đảm bảo các yêu cầu sau:

- Lập dự toán chi tiết cho ngân sách và bao nhiêu tiền sẽ được chi ra để đạt được mục tiêu đã đề ra.

- Thiết lập mục tiêu cho doanh thu và chi phí

- Thiết lập mục tiêu cho hiệu quả vốn, tài sản, hoạt động kinh doanh…

Nội dung của kế hoạch tài chính thể hiện được:

- Dự báo được kết quả kinh doanh và chính sách phân phối lợi nhuận

- Dự kiến nhu cầu tài chính thông qua bảng cân đối kế toán của DN

- Dự kiến kế hoạch lưu chuyển tiền tệ Lựa chọn các biện pháp, tổ chức, điều chỉnh, đảm bảo nguồn lực tài chính được sử dụng hiệu quả.

2.4.2. Theo dõi quá trình chấp hành kế hoạch tài chính

Theo dõi quá trình chấp hành tài chính là việc thực hiện các kế hoạch tài chính đã nêu ra. Căn cứ vào quá trình thực hiện kế hoạch tài chính để lấy đó làm cơ sở đánh giá kết quả của kế hoạch đặt ra so với thực tế đạt được. Thiết lập mục tiêu tăng trưởng, mục tiêu về lợi nhuận trên vốn đầu tư và hướng mở rộng phát triển doanh nghiệp. Những mục tiêu này phải được thể hiện bằng các con số cụ thể. Hãy sử dụng kế hoạch tài chính dài hạn để đưa ra các dự báo về lợi nhuận, doanh số và so sánh với kết quả thực sự đạt được. Chú ý tới nhu cầu về tài chính, nhân lực và nhu cầu về cơ sở vật chất hạ tầng cần thiết để hoàn thành kế hoạch tài chính bằng cách đưa ra những dự báo về doanh số, chi phí và lợi nhuận không chia cho khoảng thời gian từ 3 đến 5 năm. Trao dồi phương pháp điều hành hoạt động doanh nghiệp, nắm bắt các cơ hội về thị trường và phát triển sản phẩm mới để có thể tìm ra biện pháp tốt nhất nâng cao năng suất và hiệu quả hoạt động của công ty. Cập nhật kế hoạch tài chính thông qua các báo cáo tài chính mới nhất của công ty. Thường xuyên so sánh kết quả tài chính công ty thu được với các số liệu hoạt động của các công ty trong cùng ngành để biết được vị trí của công ty trong ngành. Tìm ra và khắc phục điểm yếu của công ty. Không ngại thay đổi kế hoạch tài chính nếu mục tiêu đề ra quá thụ động hoặc vượt quá khả năng của công ty.

2.4.3. Kiểm tra chu trình quản lý tài chính

Kiểm tra chu trình quản lý tài chính là hoạt động giám sát, kiểm tra trong quá trình thực hiện kế hoạch tài chính, kiểm tra bằng đồng tiền trong lĩnh vực phân phối các nguồn tài chính để tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ, thông qua các chỉ tiêu tài chính. Kiểm tra chu trình quản lý tài chính là một hệ thống quá trình hoạt động, thông thường bao gồm bốn mắt xích:

- Xác lập tiêu chuẩn kiểm tra chu trình quản lý tài chính: bao gồm tiêu chuẩn chiếm dụng vốn, tiêu chuẩn chi phí và tiêu chuẩn giá thành

- Quá trình thực hiện của kế hoạch giám sát tài chính, phát hiện những khác biệt xa rời tiêu chuẩn và kế hoạch.

- Phân tích nguyên nhân, thiết lập những biện pháp sửa chữa sai lệch đối với những khác biệt xuất hiện.

- Thực hiện những biện pháp sửa chữa sai lệch hoặc tiến hành những hiệu đính về tiêu chuẩn và kế hoạch.

3. Danh mục tài liệu tham khảo

1. Bộ xây dựng, (2010), Giáo trình Tài chính doanh nghiệp, Nhà xuất bản xây dựng Hà Nội
2. Nguyễn Hải Sản, (2000), Cẩm nang nghiệp vụ quản trị tài chính doanh nghiệp, NXB Thống Kê, Hà Nội
3. Nguyễn Hữu Ngọc, (2011), Cẩm nang nhà quản lý tài chính, NXB Lao động, Hà Nội
4. Học viện tài chính, PGS.TS Vũ Công Ty, TS. Bùi Văn Vần, (2011) Giáo trình Tài chính doanh nghiệp, NXB Tài chính, Hà Nội
5. Trường Đại học kinh tế quốc dân , Khoa ngân hàng tài chính , PGS.TS Lưu Thị Hương, PGS.TS Vũ Duy Hào Giáo trình Tài chính doanh nghiệp, NXB Đại học kinh tế quốc dân, (2012), Hà Nội
6. Trường Đại học kinh tế quốc dân , Khoa khoa học quản lý, PGS.TS Đoàn Thị Thu Hà, PGS.TS Nguyễn Thị Ngọc Huyền, Giáo trình Khoa học quản lý II, NXB Khoa học và kỹ thuật ,(2013), Hà Nội
7. Trường Đại học kinh tế quốc dân , Khoa khoa học quản lý, PGS.TS Mai Văn Bưu, (2013),Giáo trình Hiệu quả và quản lý dự án Nhà nước, NXB Khoa học và kỹ thuật, Hà Nội
8. Trường Đại học kinh tế quốc dân, Viện kế toán, kiểm toán, GS.TS Đặng Thị Loan,(2013), Giáo trình kế toán tài chính trong các doanh nghiệp, Nhà xuất bản Đại học kinh tế quốc dân
9. Trường Đại học tài chính, (2010), Kế toán Hà Nội - Giáo trình Tài chính học, NXB Tài chính, Hà Nội
10. TS. Nguyễn Minh Kiều, (2014), Tài chính doanh nghiệp căn bản, NXB Thống Kê, Hà Nội 11.TS. Nguyễn Thanh Liêm, (2012), Quản trị tài chính - NXB Thống kê , Hà Nội
11. TS.Vũ Duy Hào, (1988), Quản trị tài chính doanh nghiệp, NXB Tài chính, Hà Nội
12. TS. Đặng Thị Xuân Mai, KS. Nguyễn Phương Châm,(2008), Phân tích định lượng hoạt động kinh tế doanh nghiệp xây dựng, Nhà xuất bản xây dựng, Hà Nội