Quản lý hành chính nhà nước: Khái niệm, nguyên tắc, phương pháp quản lý

Thuật ngữ hành chính nhà nước dùng để nói về các cơ quan nhà nước đảm nhiệm vai trò quản lý và điều hành xã hội. Vậy quản lý hành chính nhà nước có đặc điểm gì? Hình thức quản lý và phương pháp quản lý ra sao? Cùng Luận văn 1080 giải đáp mọi thắc mắc trên trong bài viết dưới đây.

1. Quản lý hành chính nhà nước là gì?

1.1. Khái niệm quản lý hành chính nhà nước

• Quản lý hành chính nhà nước (QHCN) là quá trình xây dựng, triển khai và đánh giá hiệu quả các chính sách, quy trình, quy định, quyết định và hành động của các cơ quan Nhà nước, với mục đích đảm bảo sự thông minh, công bằng, hiệu quả và tối ưu trong việc quản lý và cung cấp các dịch vụ công cho người dân và doanh nghiệp.
• Đó có thể là các vấn đề liên quan đến kinh tế xã hội, hành vi của công dân, hệ thống hành pháp,.. Mục đích của quản lý hành chính nhà nước nhằm đảm bảo và duy trì trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế quốc gia.

Quản lý hành chính nhà nước

1.2. Ví dụ về quản lý hành chính nhà nước

Quốc hội quản lý hành chính nhà nước bằng cách ban hành quyết định hành chính

1. Quản lý đất đai: Thực hiện việc đăng ký, cấp đổi, quản lý đất đai của người dân và doanh nghiệp, phân định đất, quản lý hồ sơ, giải quyết tranh chấp về đất đai.
2. Quản lý trật tự an toàn giao thông: Đảm bảo an toàn giao thông trên đường phố, kiểm soát hành vi vi phạm sắp xếp không gian giao thông theo quy định, xử lý vi phạm vượt tốc độ, điều chỉnh đồng bộ ánh sáng đèn giao thông, đảm bảo người dân và xe cộ vi phạm phải chịu trách nhiệm.
3. Quản lý tài chính và ngân sách: Quản lý ngân sách trong nước, kiểm soát, phân bổ và giám sát đối với các khoản thu và chi trong kinh tế nhà nước, duy trì mức lạm phát ổn định, dự phòng và tiền vay trong tài chính, cung cấp thông tin đúng đắn và minh bạch cho công chúng.
4. Quản lý thuế và hải quan: Quản lý thuế và hải quan, giám sát xử lý các vi phạm về thuế, chặn chở, kê khai và kiểm tra hàng hóa nhập khẩu và xuất khẩu theo quy định.
5. Quản lý nhân sự: Quản lý, tuyển dụng, bổ nhiệm, cán bộ, công chức, giảm quỹ lương, chính sách phụ cấp và phát triển cán bộ.
6. Quản lý hiệu quả việc đăng ký và cấp giấy phép cho các cá nhân và doanh nghiệp.

Những ví dụ này chỉ là một phần nhỏ trong các hoạt động của quản lý hành chính nhà nước, với mục đích đảm bảo việc quản lý nhà nước được thực hiện bằng cách minh bạch, công bằng và hiệu quả.

2. Vai trò của quản lý hành chính nhà nước

Vai trò của quản lý hành chính nhà nước trong xây dựng và phát triển đất nước:

• Quản lý đóng vai trò như kim chỉ nam hướng dẫn các hoạt động kinh tế - xã hội của đất nước để đạt được mục tiêu chính trị và lợi ích của nhân dân. 
• Dịch vụ công xã được đảm bảo dưới sự quản lý hành chính nhà nước và giải quyết các vấn đề dân chủ hóa cuộc sống người dân.
• Tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi: Quản lý hành chính nhà nước có trách nhiệm xây dựng và thực hiện cơ chế pháp lý để tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi cho các doanh nghiệp. Điều này giúp kích thích sự phát triển của các doanh nghiệp, tạo ra nhiều việc làm, góp phần vào sự phát triển kinh tế đất nước.
• Quản lý và bảo vệ tài nguyên tự nhiên của đất nước: Các chính sách và quy định của quản lý hành chính nhà nước giúp bảo vệ và tăng cường khai thác bền vững các tài nguyên này, từ đó đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước.
• Cải thiện hạ tầng, nâng cao chất lượng dịch vụ công và bảo vệ quyền lợi của người dân: Việc cải thiện hạ tầng giúp tạo ra một môi trường sống và kinh doanh tốt hơn, từ đó thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước và thúc đẩy phát triển kinh tế.
• Đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước: thông qua việc xây dựng và thực hiện các chính sách phù hợp và quản lý hiệu quả tài nguyên, kinh tế và môi trường.
• Tạo ra các cơ chế và pháp luật hợp lý, tăng tính minh bạch và công bằng trong hoạt động quản lý nhà nước.
• Giúp thúc đẩy sự phát triển kinh tế, cải thiện chất lượng cuộc sống người dân và tăng cường khả năng cạnh tranh quốc tế cho đất nước. Việc bảo vệ quyền và lợi ích này giúp tạo ra một môi trường xã hội công bằng, giúp nâng cao quyền lực và sự tự tin của người dân và giáo dục và phát triển các giá trị xã hội. 

3. Nguyên tắc quản lý hành chính nhà nước

Nguyên tắc quản lý hành chính nhà nước là những tư tưởng, quan điểm chỉ đạo nhằm hướng tới mục tiêu đảm bảo sự diễn ra đúng định hướng của hoạt động quản lý hành chính nhà nước. 

Nguyên tắc quản lý hành chính nhà nước được chia thành hai nhóm chính: 

3.1. Nhóm những nguyên tắc chính trị - xã hội

• Nguyên tắc Đảng lãnh đạo trong quản lý hành chính nhà nước: Đảng cầm quyền phải lãnh đạo trong quản lý hành chính nhà nước, đảm bảo quyền lợi của nhân dân và thực hiện chính sách, pháp luật của Nhà nước.
• Nguyên tắc nhân dân tham gia vào quản lý hành chính nhà nước: Nhân dân phải được tham gia vào quá trình quản lý hành chính nhà nước, đảm bảo quyền lợi và nhu cầu của họ được đề xuất và nghe.
• Nguyên tắc tập trung dân chủ: Quản lý hành chính nhà nước phải ứng dụng tập trung dân chủ, tổ chức và đồng thuận trong quyết định các vấn đề lớn, thiết yếu.
• Nguyên tắc bình đẳng giữa các dân tộc: Quản lý hành chính nhà nước phải đảm bảo bình đẳng và bảo vệ quyền lợi của các dân tộc, đảm bảo tương tác hòa bình và phát triển bền vững giữa các dân tộc.
• Nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa: Quản lý hành chính nhà nước phải áp dụng pháp chế xã hội chủ nghĩa, thực hiện các chính sách và pháp luật theo đạo đức truyền thống của dân tộc, đảm bảo công bằng và minh bạch.

3.2. Nhóm những nguyên tắc tổ chức kỹ thuật

• Nguyên tắc quản lý theo ngành kết hợp với quản lý theo lãnh thổ: Các chức năng và nhiệm vụ của quản lý nhà nước phải được phân bổ và thực hiện trên cơ sở ngành và lãnh thổ để tạo sự đồng bộ và tối ưu hóa việc sử dụng nguồn lực.
• Nguyên tắc quản lý theo ngành kết hợp với quản lý theo chức năng: Các chức năng và nhiệm vụ của quản lý nhà nước phải được định hướng và phân bổ trên cơ sở chức năng để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong hoạt động quản lý.
• Nguyên tắc phân định chức năng quản lý nhà nước về kinh tế với quản lý sản xuất kinh doanh: Chức năng quản lý nhà nước về kinh tế giải quyết những vấn đề về tài chính, thương mại và đầu tư, trong khi quản lý sản xuất kinh doanh chịu trách nhiệm về sản xuất, kinh doanh và quản lý doanh nghiệp.
• Nguyên tắc quản lý hiệu quả: Quản lý hành chính nhà nước cần tập trung vào đạt được hiệu quả trong hoạt động, bao gồm sử dụng tối ưu nguồn lực, giảm chi phí, tăng chất lượng và cải thiện dịch vụ.
• Nguyên tắc sử dụng công nghệ thông tin: Công nghệ thông tin cần được ứng dụng trong quản lý hành chính nhà nước để tăng cường tính chính xác, hiệu quả và tính minh bạch của quá trình quản lý.

Xem thêm bài viết liên quan

- Những vấn đề chung về cải cách hành chính nhà nước

- Phân tích khái niệm và kiểm soát quyền lực nhà nước

4. Các hình thức quản lý hành chính nhà nước là gì

Hình thức quản lý hành chính nhà nước là những hình thức biểu hiện bên ngoài của hoạt động chấp hành, điều hành các chủ thể  của quản lý hành chính nhà nước thực hiện, như: ban hành các văn bản quản lý, áp dụng các biện pháp tổ chức trực tiếp … Có các hình thức quản lý hành chính nhà nước sau:

4.1. Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật

• Hình thức ban hành văn bản quy phạm pháp luật là hoạt động pháp lý để chấp hành và điều hành các chức năng của cơ quan hành chính nhà nước.
• Các văn bản này được tạo ra để bổ sung những quy phạm của luật, chi tiết hoá và cập nhật những vấn đề mà luật chưa quy định hoặc quy định chưa cụ thể. Việc ban hành các văn bản này được coi là hoạt động xây dựng pháp luật hoặc hoạt động lập quy.

4.2. Hoạt động ban hành văn bản áp dụng quy phạm pháp luật hành chính

• Hình thức ban hành văn bản áp dụng quy phạm pháp luật hành chính là hoạt động chủ yếu của các cơ quan hành chính nhà nước.
• Thông qua việc áp dụng quy phạm pháp luật hiện hành của nhà nước, các cơ quan hành chính nhà nước có thẩm quyền giải quyết các vấn đề cụ thể và làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ pháp luật cụ thể.
• Ví dụ như việc ban hành quyết định bổ nhiệm, thuyên chuyển công tác hoặc bãi miễn việc làm viên chức nhà nước được coi là hoạt động ban hành văn bản áp dụng pháp luật.

4.3. Áp dụng các biện pháp tổ chức trực tiếp

• Hình thức áp dụng các biện pháp tổ chức trực tiếp không có tính chất quyền lực nhà nước, và không bắt buộc như các hình thức ban hành văn bản quản lý.
• Việc tổ chức trực tiếp này có nhiều nội dung khác nhau, thường được sử dụng thường xuyên và đóng vai trò quan trọng trong quản lý hành chính nhà nước.
• Nhờ những hoạt động này, các chủ thể của quản lý hành chính nhà nước có thể kiểm tra và hướng dẫn các đối tượng quản lý trong việc thực hiện pháp luật, cung cấp thông tin, tư liệu tuyên truyền, giải thích pháp luật và tổng kết kinh nghiệm công tác thực hiện pháp luật.

4.4. Những hoạt động mang tính chất pháp lý khác như

• Việc cấp văn bằng, chứng chỉ, lập biên bản vi phạm và thu tiền phạt cũng là những hình thức quản lý hành chính nhà nước.
• Chúng có thể trực tiếp làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt các quan hệ pháp luật hành chính cụ thể và được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Những hoạt động này thường liên quan chặt chẽ đến các hoạt động ban hành văn bản quản lý hành chính nhà nước.
• Ví dụ: việc lập biên bản về vi phạm hành chính của cấp có thẩm quyền làm cơ sở cần thiết để ra quyết định xử phạt cho người vi phạm và việc này sẽ dẫn đến việc vào sổ, thu tiền phạt...

4.5. Những tác động về nghiệp vụ kỹ thuật

• Các hoạt động áp dụng kiến thức nghiệp vụ và thành tựu khoa học kỹ thuật trong quản lý hành chính nhà nước không có tính chất pháp lý, nhưng đóng vai trò quan trọng trong việc tăng cường hiệu quả hoạt động quản lý hành chính.
• Với sự phát triển của khoa học và công nghệ, các hình thức hoạt động này được sử dụng ngày càng rộng rãi tại Việt Nam.
• Hiện tại, các cơ quan nhà nước đã sử dụng các máy móc tự động để giúp quản lý giao thông, lưu trữ hồ sơ và soạn thảo văn bản, đóng vai trò quan trọng trong việc tinh giản bộ máy quản lý.

5. Phương pháp quản lý hành chính nhà nước là gì?

Phương pháp quản lý là cách thức tác động của chủ thể quản lý đối tượng quản lý nhằm đạt được mục đích đã đặt ra theo kế hoạch định trước. Có các phương pháp quản lý hành chính nhà nước sau:

5.1 Phương pháp thuyết phục:

• Thuyết phục là phương pháp quản lý bao gồm một loạt những hoạt động như giải thích, hướng dẫn, động viên, khuyến khích, trình bày, chứng minh, để đảm bảo sự cộng tác, tuân thủ hay phục tùng tự giác của đối tượng quản lý nhằm đạt được một kết quả nhất định.
• Trong chủ nghĩa xã hội, lợi ích của nhân dân lao động, của tập thể và của nhà nước về cơ bản là nhất trí với nhau. Sự thống nhất ấy thuộc bản chất dân chủ của nhà nước xã hội chủ nghĩa.
• Do đó, mối quan hệ giữa các cơ quan hành chính nhà nước với nhân dân là cơ sở để thực hiện phương pháp thuyết phục.

5.2  Phương pháp cưỡng chế nhà nước:

• Cưỡng chế là biện pháp bắt buộc bằng bạo lực của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với một cá nhân hay tổ chức nhất định về mặt vật chất hay tinh thần nhằm buộc cá nhân hay tổ chức đó thực hiện những hành vi nhất định do pháp luật quy định hoặc phải phục tùng những hạn chế nhất định đối với tài sản của cá nhân hay tổ chức hoặc tự do thân thể của cá nhân đó.
• Phương pháp cưỡng chế đóng vai trò quan trọng trong hoạt động quản lý nhà nước xã hội chủ nghĩa. Nếu không có cưỡng chế nhà nước thì kỷ luật nhà nước sẽ bị lung lay, pháp chế xã hội chủ nghĩa không được tôn trọng, tạo điều kiện thuận lợi cho các tệ nạn xã hội phát triển và kẻ thù giai cấp, kẻ thù dân tộc hoạt động chống phá nhà nước.
• Có 4 loại cưỡng chế nhà nước:

+ Cưỡng chế hình sự

+ Cưỡng chế dân sự

+ Cưỡng chế kỷ luật

+ Cưỡng chế hành chính

- Phương pháp hành chính:

• Đây là phương pháp ra chỉ thị từ cấp trên xuống, nghĩa là ra những quyết định bắt buộc đối với các đối tượng quản lý.
• Nếu đối tượng quản lý không tuân thủ sẽ phải chịu trách nhiệm kỷ luật. Phương pháp này bao hàm cả hai nhân tố: thuyết phục và cưỡng chế.
• Nó dực trên nguyên tắc tập trung dân chủ, vừa thể hiện hoạt động chỉ đạo, điều hành đối với các đối tượng quản lý vừa tạo ra những điều kiện cần thiết, tối thiểu cho đối tượng quản lý để họ có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ.

5.3 Phương pháp kinh tế trong quản lý hành chính:

• Đây là biện pháp dung đòn bẩy kinh tế, nhằm động viên cá nhân, tập thể tích cực lao động sản xuất, phát huy tài năng sáng tạo, hoàn thành nhiệm vụ được giao với năng suất chất lượng hiệu quả cao, bảo đảm kết hợp chặt chẽ lợi ích chung của xã hội và lợi ích riêng của người lao động.
• Ở phương pháp quản lý này, yếu tố lãnh đạo đơn thuần bằng chỉ thị không phải là yếu tố chính. Hoạt động quản lý được thực hiện trên cơ sở trách nhiệm vật chất của đối tượng quản lý.

6. Quy trình và thủ tục trong việc quản lý hành chính nhà nước

1. Thu thập thông tin: Thu thập thông tin về đối tượng cần quản lý, quy định pháp luật liên quan đến việc quản lý hành chính nhà nước.
2. Xử lý thông tin: Xử lý thông tin thu thập được bằng cách sử dụng các công cụ, phương pháp và quy trình phù hợp.
3. Ban hành văn bản quản lý: Ban hành các văn bản quản lý như luật, nghị định, quyết định, chỉ thị, tài liệu hướng dẫn và hợp đồng, phù hợp với phạm vi và mức độ quản lý của cơ quan, tình trạng, nhu cầu và mục tiêu quản lý.
4. Thực thi văn bản quản lý: Thực hiện các nhiệm vụ được quy định trong các văn bản quản lý, bao gồm các hoạt động ban đầu như khám phá, điều tra và thu thập thông tin liên quan, quyết định về hành vi vi phạm, xử lý hành vi vi phạm và áp dụng các biện pháp khác liên quan đến vấn đề quản lý hành chính.
5. Đánh giá kết quả: Đánh giá kết quả của quá trình quản lý, đo lường hiệu quả và đối chiếu với các mục tiêu quản lý đã đề ra.
6. Truyền thông và tư vấn: Thực hiện các hoạt động truyền thông và tư vấn đối với cộng đồng, cung cấp thông tin về quy định và thủ tục quản lý hành chính nhà nước, hướng dẫn và tư vấn về cách thức đáp ứng và tuân thủ các nghĩa vụ pháp lý.

Trong quá trình quản lý hành chính nhà nước, các hoạt động này sẽ được lặp lại liên tục để đảm bảo việc quản lý được thực hiện hiệu quả và đáp ứng nhu cầu của cộng đồng.

Tất cả kiến thức trên Luận văn 1080 đã giúp bạn trả lời “Quản lý hành chính nhà nước là gì?” "Phương pháp quản lý hành chính nhà nước là gì". Bài viết tổng quan hoạt động quản lý hành chính nhà nước cung cấp lượng kiến thức cơ bản giúp người đọc nhận thức rõ hơn về đặc điểm và cơ chế vận hành bộ máy. Mong rằng bạn sẽ thu hoạch được thông tin bổ ích cho bản thân. 

TÀI LIỆU THAM KHẢO 

1. Wikipedia <https://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3n_l%C3%BD_h%C3%A0nh_ch%C3%ADnh_nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_(Vi%E1%BB%87t_Nam)>, 29/7/2021. 
2. Nguyễn Văn Dương (2021). <https://luatduonggia.vn/dac-diem-quan-ly-hanh-chinh-nha-nuoc/>, 29/7/2021